Przepaść
(Afgrunden) (Kosmorama, Dania, 1910)
Reż., scen.: Urban Gad; obsada: Asta Nielsen (Magda Vang), Robert Dinesen (Knud Svane), Poul Remumert (Rudolf Stern); DC 4K, 38’ (transfer 18 do 24 kl./s.), cz.-b.; język tablic/napisów: DK/EN, PL; źródło: Danish Film Institute.
„Przepaść” jest debiutem filmowym nie tylko Asty Nielsen, jednej z najpopularniejszych aktorek niemego kina, ale także Urbana Gada – dziennikarza i dramaturga, w przyszłości reżysera blisko siedemdziesięciu filmów, pracującego zarówno w rodzinnej Danii, jak i Niemczech.
Film opowiada historię miłosnego trójkąta. Magda, nauczycielka muzyki, spotyka w tramwaju Knuda, syna pastora. Już jako narzeczeni wybierają się do cyrku, gdzie Magda, urzeczona występem artystów, zakochuje się w jednym z nich, Rudolfie. Jeszcze tej samej nocy uciekają razem. Ich szczęście nie trwa jednak długo. Magda postanawia wrócić do Knuda, ponieważ Rudolf flirtuje z innymi kobietami. Rudolf ją odnajduje, a kłótnia kochanków kończy się tragicznie.
W „Przepaści” urzeka przede wszystkim rola Asty Nielsen. Jej gra, jak na owe czasy, była niezwykle nowoczesna – aktorka odrzuciła teatralną manierę, posługiwała się minimalistycznymi środkami, jednocześnie potrafiła stworzyć bohaterkę pełną pasji. Magda wpisuje się w typ nowoczesnej kobiety – niezależnej, pracującej na swoje utrzymanie, co w pierwszej dekadzie XX wieku wcale nie było tak powszechne, a jednocześnie gotowej odrzucić dotychczasowe życie i mieszczańskie konwenanse, by podążać za miłością i spełnieniem.
Debiut Nielsen i Gada wyróżniają także efektowne zdjęcia kręcone w naturalnych plenerach. Scena otwarcia, w której widzimy w centralnej części kadru odwróconą plecami Magdę, stojącą na środku ruchliwego skrzyżowania w oczekiwaniu na tramwaj, budzi podziw. Scena, w której Knut oczekuje na bohaterkę na peronie kolejowym, przypomina natomiast jeden z pierwszych filmów w historii – „Wjazd pociągu na stację w La Ciotat” (1896) braci Lumière.
Najmocniej zapadającą w pamięć sceną „Przepaści” jest fragment tańca Magdy i Rudolfa – niezwykle odważna i namiętna scena, która oddziałuje także na dzisiejszych widzów. Być może właśnie z powodu tego tańca Pola Negri została okrzyknięta „polską Astą Nielsen” – w filmie „Bestia” z 1917 roku w reżyserii Aleksandra Hertza, jedynym polskim obrazie aktorki, który przetrwał do obecnych czasów, Negri wykonuje apaszowski taniec, który do złudzenia przypomina ten z „Przepaści”.
Paulina Haratyk
Film został odrestaurowany cyfrowo w 2005 roku, w Digital Filmlab w Kopenhadze. Pierwotnie planowano oprzeć się wyłącznie na pochodzącym z 1940 roku dupnegatywie, którego źródłem była degradująca kopia nitro. Dzięki ocalałym w archiwum szwedzkiej telewizji publicznej SVT fragmentom wyciętym przez cenzurę, uzupełniono film o sceny erotyczne zachowane w bardzo dobrej jakości, a całość w nieznacznym stopniu ustabilizowano.
22 kwietnia | godz. 14.00 | Kino Iluzjon
muzyka na żywo: Jędrzej Łagodziński & Albert Karch