FILMY FESTIWALU

FILMY FESTIWALU

Filmy festiwalu

Filmy festiwalu

Laila

(Laila) 165 min, Norwegia 1929

reż. i scen.: George Schnéevoigt; zdj. Allan Lynge; wyk. Mona Mårtenson, Peter Malberg, Cally Monrad, Henry Gleditsch, Tryggve Larssen, Harald Schwenzen

Film opowiada historię Laili ‒ młodej dziewczyny, która jako niemowlę została odnaleziona w górach przez myśliwego Jåmpę po tym, jak jej rodziców zaatakowały hordy wilków, gdy wieźli ją na saniach do chrztu. Laila szczęśliwie znajduje swój azyl w domu bogatego hodowcy reniferów. Obserwujemy, jak dorasta w środowisku Lapończyków, rdzennej ludności północnej Skandynawii – daje nam to okazję do podpatrzenia ich zwyczajów i codziennej pracy w otoczeniu dzikiej przyrody. Bohaterka zaprzyjaźnia się też z rodzeństwem pochodzącym z rodziny norweskich kupców, których odmienna kultura ją fascynuje. Podświadomie czuje z nimi bliską więź, nie podejrzewając, że są ze sobą spokrewnieni.

Krytycy określają film jako ukoronowanie norweskiego kina niemego. To poruszająca historia wpisująca się w tendencje dominujące w skandynawskiej kinematografii lat 20. i 30., które dotyczyły głównie adaptacji literatury realizowanych w rozległych plenerach tamtejszej przyrody. Twórcy akcentowali jej wpływ na życie filmowych postaci i czynili ją równoprawnym bohaterem opowiadanych historii. „Laila”, zrealizowana na podstawie XIX-wiecznej powieści norweskiego pisarza J. A. Friisa, to debiutancki obraz duńskiego reżysera, scenarzysty i aktora, który był również operatorem kilku filmów Carla Theodora Dreyera – wspólnie zrealizowali m.in. „Kartki z dziennika szatana” (1920), „Wdowę po pastorze” (1920), „Pewnego razu…” (1922), „Będziesz szanował żonę swoją” (1925). W główną rolę wcieliła się Mona Mårtenson – absolwentka Królewskiego Teatru Dramatycznego w Sztokholmie, która kilka lat wcześniej wystąpiła w słynnym „Gdy zmysły grają” (1924) Mauritza Stillera. W 1937 roku George Schnéevoigt nakręcił dźwiękową wersję „Laili”.



Niezwykłe przygody Mr. Westa w kraju bolszewików

(Nieobyczajnyje prikluczenija mistera Westa w stranie bolszewikow) 94 min, ZSRR 1924

reż.: Lew Kuleszow; scen. Nikołaj Asiejew; zdj. Aleksandr Lewicki; wyk. Porfiri Podobied, Boris Barnet, Aleksandra Chochłowa, Wsiewołod Pudowkin, Siergiej Komarow

Film w zamierzeniu miał być komedią satyryczną, wyśmiewającą wyobrażenia Amerykanów na temat Rosji sowieckiej. Jego bohaterem jest amerykański burżuj – Mr. West – który postanowił pojechać do Związku Radzieckiego. Krewni i znajomi wszelkimi sposobami próbują go odwieść od, ich zdaniem, bardzo ryzykownego zamiaru, ale West nie rezygnuje. Zabiera tylko ochroniarza – kowboja o imieniu Jeddy. Niewiele to pomaga, bo po przybyciu do Kraju Rad kowboj gdzieś znika – podobnie jak portfel pana Westa. Na dodatek tajemniczy mężczyzna, przedstawiający się jako ofiara radzieckiego reżimu, opowiada panu Westowi o podstępnych planach, jakie bolszewicy mają wobec amerykańskiego gościa.

Lew Kuleszow, reżyser i teoretyk kina, zrealizował swoje dzieło w oparciu o teorię, która zakładała, że kluczem w tworzeniu filmu jest montaż – mniejsze znaczenie przypisywała obrazowi. Głosiła, że ważna jest sama metoda łączenia ze sobą pojedynczych kadrów, czego celem miało być sterowanie odczuciami odbiorcy. Film „Niezwykłe przygody Mr. Westa w kraju bolszewików” został zamierzony jako podwójna satyra: z jednej strony był wymierzony w antyradziecki przekaz prasy krajów kapitalistycznych, z drugiej miał być parodią amerykańskiego slapsticku i westernu.



Halka

88 min, Polska 1929/1932

reż. Konstanty Meglicki; scen. Jerzy Braun; zdj. Hans Androschin; wyk. Zorika Szymańska, Harry Cort, Helena Zahorska, Włodzimierz Czerski, Zofia Lindorfówna, Marian Palewicz-Golejewski

Film Konstantego Meglickiego to jedna z trzech polskich przedwojennych ekranizacji opery Stanisława Moniuszki, opowiadającej o nieszczęśliwej miłości Halki, wiejskiej dziewczyny, do panicza Janusza Odrowąża. Nie jest to jednak wierna adaptacja dzieła Moniuszki. Jerzy Braun wykorzystał w scenariuszu jedynie główne motywy libretta. W 1932 roku producent filmu zdecydował się udźwiękowić „Halkę”. Arię Jontka zaśpiewał Władysław „Ladis” Kiepura, brat słynnego Jana Kiepury. Do tej pory niema ekranizacja „Halki” nie była znana szerszej publiczności – z pierwotnej wersji filmu do naszych czasów dotrwały tylko końcowe cztery minuty. W zbiorach Filmoteki Narodowej przechowywane były również obszerne fragmenty materiałów roboczych do późniejszej wersji dźwiękowej. Pierwszym krokiem w procesie restauracji filmu była konserwacja ponad osiemdziesięcioletnich taśm filmowych i przygotowanie ich do skanowania. Następnie zestawiono ze sobą i porównano wszystkie fragmenty. Restauracja „Halki” była jednym z największych tego typu wyzwań, przed jakimi stanęła Filmoteka Narodowa. Istniejące materiały są bardzo różnorodne, niekompletne i dotyczą dwóch różnych wersji „Halki”. Ponieważ nie zachowała się żadna dokumentacja do filmu, Filmoteka podjęła próbę montażu – utrzymanego w duchu epoki – zachowanych fragmentów. Ścieżka dźwiękowa do filmu także zachowała się tylko we fragmentach. Ponieważ film pierwotnie był niemy, Filmoteka postanowiła w takiej właśnie wersji zaprezentować go dzisiejszej publiczności. We współczesnej ilustracji muzycznej, opracowanej przez Jerzego Rogiewicza, zostały wykorzystane fragmenty historycznego udźwiękowienia z 1932 roku.



Zmęczona śmierć

(Der müde Tod) 105 min, Niemcy 1921

reż. Fritz Lang; scen. Fritz Lang, Thea von Harbou; zdj. Erich Nietzchmann, Hermann Saalfrank, Fritz Arno Wagner; wyk. Lil Dagover, Bernhard Goetzke, Walter Janssen, Karl Platen, Georg John, Paul Rehkopf, Eduard von Winterstein, Erika Unruh, Lothar Müthel, Edgar Pauly, Rudolf Klein-Rogge, Karl Huszar-Puffy, Paul Biensfeld

Dzieło Langa jest czteroczęściową opowieścią o przeznaczeniu determinującym ludzkie życie. Fatum materializuje się tutaj pod postacią śmierci rozdzielającej dwoje kochanków. Dziewczyna, która nie może pogodzić się z odejściem ukochanego, dociera do królestwa śmierci i prosi ją o cofnięcie okrutnego wyroku. Śmierć zawiera z nią układ – jeśli uda się jej ocalić trzy ludzkie życia, wyrok przeznaczenia zostanie cofnięty. W tym momencie struktura fabularna zostaje rozbita na trzy odrębne epizody – rozgrywające się kolejno w świecie arabskim, w renesansowej Wenecji i w Chinach – utrzymane w konwencji ballady, przepełnionej fatalizmem typowym dla ekspresjonizmu.

„Zmęczona śmierć” to pierwszy obraz Fritza Langa, który przyniósł mu międzynarodową sławę. Film odznacza się precyzją warsztatu, rozmachem inscenizacyjnym, wyobraźnią plastyczną i architektoniczną oraz zmysłem społecznej obserwacji. Niezwykła jest też kreacja Bernharda Goetzkego w przesyconej bólem i tragizmem tytułowej roli. Partneruje mu Lil Dagover – prawdziwa dama kina ekspresjonistycznego, która wcześniej wystąpiła w „Gabinecie doktora Caligari” (1920) Roberta Wienego.


Imigrant

(The Immigrant) 30 min, USA 1917

reż. Charles Chaplin; scen. Charles Chaplin, Vincent Bryan, Maverick Terrell; zdj. Roland Totheroh, George C. 'Duke' Zalibra, William C. Foster; wyk. Charles Chaplin, Edna Purviance, Eric Campbell, Henry Bergman, Kitty Bradbury

,,Imigrant”, podejmujący dość odważny temat rozczarowania mityczną Ameryką, jest jedną z najbardziej udanych produkcji Chaplina z okresu jego współpracy z wytwórnią Mutual. W trakcie trwania półtorarocznego kontraktu Chaplin zrealizował 12 komedii. Do dyspozycji miał własne, zmodernizowane studio, udało mu się też uzyskać pełną swobodę twórczą i kontrolę nad każdym etapem produkcji. Jego filmy stały się dojrzalsze, precyzyjne formalnie, bardziej pomysłowe w samej konstrukcji gagów. Ten okres w twórczości Chaplina wyróżniał się też wyjściem „na zewnątrz” – na prawdziwą amerykańską ulicę. W scenach z tych filmów grani przez niego bohaterowie spotykali się ze zwykłymi ludźmi, z codziennym życiem przeciętnych Amerykanów.


Charlie policjantem

(Easy Street) 24 min, USA 1917

reż. Charles Chaplin; scen. Charles Chaplin, Vincent Bryan, Maverick Terrell; zdj. Roland Totheroh, William C. Foster; wyk. Charles Chaplin, Edna Purviance, Eric Campbell, Albert Austin, Lloyd Bacon

W tej kolejnej z wyjatkowo udanych produkcji z okresu współpracy z wytwórnią Mutual, Chaplin wciela się w policjanta nowicjusza, który pomaga stróżom prawa utrzymać porządek na ulicach miasta. Jego bohaterska postawa zdobywa szacunek i uznanie mieszkańców, a także toruje mu drogę do serca pięknej dziewczyny. Tytułowa Easy Street była repliką londyńskiej ulicy, przy której Chaplin mieszkał w dzieciństwie.


Dom przy Trubnej

(Dom na Trubnoj) 64 min, ZSRR 1928

reż. Boris Barnet; scen. Wadim Szerszeniewicz, Wiktor Szkłowski, Nikołaj Erdman, Anatolij Marienhof, Bella Zoricz; zdj. Jewgienij Aleksiejew; wyk. Wiera Mariecka, Władimir Fogiel, Jelena Tiapkina, Siergiej Komarow, Aniel Sudakiewicz

„Dom przy Trubnej” uważany jest za jeden z najlepszych filmów w dorobku Barneta, który był studentem Lwa Kuleszowa – założyciela tzw. laboratorium eksperymentalnego w Moskiewskiej Szkole Filmowej (WGIK). W ironicznym tonie reżyser ukazał realia NEP-u, oswajając w ten sposób absurdy ówczesnej sowieckiej rzeczywistości. Głównym bohaterem jest Golikow – fryzjer, właściciel dobrze prosperującego prywatnego salonu. W charakterze pomocy domowej zatrudnia młodą dziewczynę o imieniu Parasza, gdyż – jak sam uważa – wymaga tego jego pozycja społeczna. Po wielu zabawnych, wręcz groteskowych, wydarzeniach Parasza wstępuje do związku zawodowego, który rozprawia się z jej chlebodawcą. Wartością filmu są zawarte w nim obrazy Moskwy lat 20. ubiegłego wieku, autentyczne sceny z życia ulicy, z jej bogatą galerią ludzkich typów. W filmie znalazły się również interesujące próby parodii rodzimej kinematografii, np. ukazywanie tłumu w stylu Eisensteina, czy też jazda tramwajem nasuwająca skojarzenia z poetyką Dżigi Wiertowa. Znakomite kreacje stworzyli w filmie Wiera Mariecka w roli Paraszy oraz Władimir Fogiel jako Golikow – dla aktora była to jedna z ostatnich ról w jego bogatej karierze.    



Nibelungi

cz. I Zygfryd (Die Nibelungen: Siegfried) 143 min, Niemcy 1924 reż. Fritz Lang; scen. Fritz Lang, Thea von Harbou; zdj. Carl Hoffmann, Günther Rittau, Walter Ruttmann; wyk. Paul Richter, Gertrud Arnold, Margarete Schön, Hanna Ralph, Theodor Loos


cz. II Zemsta Krymhildy (Die Nibelungen: Kriemhilds Rache) 144 min, Niemcy 1924 reż. Fritz Lang; scen. Thea von Harbou; zdj. Carl Hoffmann, Günther Rittau; wyk. Margarete Schön, Gertrud Arnold, Theodor Loos, Hans Carl Mueller, Erwin Biswanger

Monumentalna adaptacja „Pieśni o Nibelungach”, starogermańskiego eposu o bohaterstwie, miłości, zbrodni i krwawej zemście, składająca się z dwóch autonomicznych fabularnie i różnych stylistycznie części. W pierwszej z nich bohaterski Zygfryd zabija potężnego smoka, a kąpiel w jego krwi czyni go niepokonanym. Przybywa na zamek króla Burgundów i prosi o rękę Krymhildy. Warunkiem jej poślubienia ma być jednak pomoc królowi w zdobyciu przychylności pięknej i wojowniczej Brunhildy – królowej Islandii, która odda rękę jedynie temu, kto pokona ją w walce na włócznie. Zygfryd, podszywając się pod króla, wygrywa pojedynek. Gdy Brunhilda dowiaduje się o podstępie, doprowadza do krwawego starcia. W drugiej części jesteśmy świadkami okrutnej zemsty, którą Krymhilda poprzysięga nad grobem Zygfryda. Bohaterowie eposu giną w masakrze wywołanej szaleńczym pragnieniem zemsty za wszelką cenę.

Paradoksalnie Lang – twórca obrazów pełniących funkcję swego rodzaju diagnozy choroby niemieckiego ducha – zrealizował film, którego stylistyka i sposób obrazowania stały się wkrótce wzorem dla oficjalnych propagandowych produkcji nazistowskich. Próba uchwycenia tzw. istoty germańskiego ducha, którą Lang podjął w „Nibelungach”, stała się dla Goebbelsa jednym z najważniejszych zadań sztuki, nie tylko filmowej. Jednak w zamierzeniu twórców film miał przede wszystkim wpłynąć na poprawę nastrojów społecznych w kraju zmagającym się ze skutkami wojny i gospodarczym chaosem. XIII-wieczny epos rycerski w ujęciu reżysera spełniał funkcję swoistego katharsis, sławiąc dzielność starogermańskich plemion oraz ukazując świetlaną wizję męstwa i odwagi bohaterów przeszłości. Zgodnie z zamysłem scenariusza Lang zadbał w „Nibelungach” o zrelacjonowanie przebiegu wypadków w jak najbardziej atrakcyjnej formie. Największą rolę w jego dziele odgrywa scenografia i architektura filmowych atelier, nawiązująca wyraźnie do wielu znanych dzieł malarstwa europejskiego.


20 000 mil podmorskiej żeglugi

(20 000 Leagues Under the Sea) 105 min, USA 1916

reż. i scen. Stuart Paton; zdj. Eugene Gaudio; wyk. Allen Holubar, Dan Hanlon, Edna Pendleton, Curtis Benton, Matt Moore

Film przygodowy z elementami science fiction, zrealizowany na podstawie wątków drugiej części słynnej trylogii Jules'a Verne’a. Fabuła opowieści koncentruje się na przygodach kapitana Nemo, który skonstruował okręt podwodny o nazwie Nautilus, w celu wytropienia swojego zagorzałego wroga – Charlesa Denvera. Na zlecenie amerykańskiego rządu na poszukiwania legendarnego juz okrętu wyrusza francuski naukowiec – prof. Aronnax. Ma on zbadać sprawę tajemniczego Nautilusa, który uznawany jest za morskiego potwora, ukrywającego się w głębinach oceanu. Obraz do dzisiaj zaskakuje imponującymi jak na tamte czasy efektami specjalnymi, a przede wszystkim wykorzystaniem długich sekwencji zdjęć podwodnych, których realizacja była możliwa dzięki zastosowaniu specjalnej wodoszczelnej komory, wynalazku braci Ernesta i George’a Williamsonów.


Październik (Dziesięć dni, które wstrząsnęły światem)

(Oktiabr/ Diesjat dniej, kotoryje potrjasli mir) 104 min, ZSRR 1927

reż. i scen. Siergiej Eisenstein, Grigorij Aleksandrow; zdj. Eduard Tisse; wyk. Wasilij Nikandrow, Nikołaj Popow, Eduard Tisse, Nikołaj Podwojskij, Boris Liwanow

Film jest epickim opisem wydarzeń, które rozegrały się w Rosji między lutym a październikiem 1917 roku. Eisenstein zachował w nim historyczną wierność wobec realiów: ubrania ludzi, wygląd ulic Leningradu (do 1924 roku zwanego jeszcze Piotrogrodem), budynki, tramwaje, broń. Szczegóły konsultowano z uczestnikami wydarzeń, dzięki czemu Pałac Zimowy wygląda w filmie dokładnie tak, jak w dniach rewolucji. Strzał oddano z działa autentycznej Aurory, a marynarz, który w 1917 roku dał sygnał do szturmu, uczynił to również w filmie. Autentyczni byli nawet carscy lokaje, odnalezieni po dziesięciu latach. Aby znaleźć odtwórcę roli Lenina (Nadieżda Krupska i Maria Ulianowa, siostra Lenina, upierały się, by nie był nim aktor zawodowy) poszukiwania prowadzono niemal w całym kraju. W końcu wybrano mechanika pracującego na holowniku w Noworosyjsku, łudząco podobnego do wodza rewolucji. Na realizację Eisenstein otrzymał ogromne środki, a jej rozmach był w owym czasie wydarzeniem na skalę światową. Do dziś kadry z filmu często uważane są za dokumentalne zdjęcia z przebiegu rewolucji. W „Październiku” Eisenstein po raz kolejny zastosował tzw. montaż atrakcji, zastosowany dwa lata wcześniej w „Pancerniku Potiomkinie”.



Lord Jim

(Lord Jim) 70 min, USA 1925

reż. Victor Fleming; scen. George C. Hull, John Russell; zdj. Faxon M. Dean; wyk. Percy Marmont, Shirley Mason, Noah Beery, Raymond Hatton, Joseph J. Dowling

Film Fleminga jest pierwszą adaptacją „Lorda Jima” Josepha Conrada. Reżyser dokonał wiernego przeniesienia na ekran wątków powieści, która podejmuje problem honoru, odpowiedzialności, winy i jej odkupienia. Scenariusz filmu oddaje zarówno kompozycję powieści, jak i jej wielowarstwową narrację.

Jim, pierwszy oficer na statku Patna wiozącym muzułmańskich pielgrzymów do Mekki, ucieka z pokładu po zderzeniu okrętu z opuszczonym wrakiem. Zostaje postawiony przed sądem Izby Morskiej i traci certyfikat uprawniający do wykonywania zawodu. Po kilku latach niepowodzeń i zmagania z ciągnącą się za nim opinią tchórza Jim, dzięki pomocy znajomego, przybywa na wyspę Patusan, gdzie nikt nie zna jego przeszłości. Szybko zdobywa zaufanie panującego tam radży i tubylców – staje się ich przyjacielem i doradcą. Pewnego dnia na wyspie pojawiają się piraci, którzy chcą ograbić jej mieszkańców. Okazuje się, że na czele bandy stoi dawny kompan Jima z załogi Patny, który wpłynął na jego decyzję o dezercji. Jim zostaje powołany przez radżę do rozprawienia się z rabusiami. Sumienie podpowiada mu, że powinien dać im szansę na pokojowe opuszczenie wioski. Niestety piraci nie dotrzymują zawartej z nim umowy i zabijają jedynego syna radży – wraz z mieszkańcami wioski strzegł on ujścia rzeki. Rozgoryczony radża postanawia odpłacić Jimowi za skutki jego decyzji. 

 

Kiedy i gdzie

20–23 kwietnia 2017

Kino Iluzjon Filmoteki Narodowej

ul. Narbutta 50a

02-541 Warszawa