Zdrada stanu
(High Treason)
reż. Maurice Elvey, scen. L’Estrange Fawcett, na podst. sztuki Noela Pembertona-Billinga
prod. Gaumont Company Ltd., Wielka Brytania, 1929
obsada: Jameson Thomas, Benita Hume, Basil Gill, Humberton Wright, Clifford Heatherley, Kiyoshi Takasake, Raymond Massey,
78’, 35mm
źródło: British Film Institute
tłumaczenie: ANG / PL
Banda złowrogich handlarzy bronią planuje wysadzić tunel pod kanałem La Manche i rozbić samoloty o wieżowce w Nowym Jorku, doprowadzając dwa światowe mocarstwa na skraj wojny. Czy Liga Pokoju z Londynu zdoła ocalić świat?
Zdrada stanu osadzona jest w Londynie przyszłości. Panorama miasta zaprojektowana przez scenografa Andrew Mazzeiego wyraźnie nawiązuje do Metropolis (1927, reż. F. Lang) – zobaczymy tutaj ogromne drapacze chmur, dwupoziomowe ulice, sterowce, helikoptery i pociągi w kształcie pocisków na podwyższonych torach. Jednocześnie na tym podobieństwa się kończą. Film powstał na podstawie sztuki autorstwa buntowniczego brytyjskiego polityka i wynalazcy Noela Pembertona-Billinga, a futurystyczna sceneria otwiera refleksję na temat wojny i pokoju, funkcjonowania imperium, patriotyzmu oraz równości płci – wszystkich kluczowych zagadnień okresu międzywojennego.
Plansza początkowa przenosi nas do roku 1950 (lub 1940 – w wersji dźwiękowej filmu), na „kontynentalną granicę między Europą a Stanami Atlantyckimi”, gdzie drobny incydent graniczny doprowadza do eskalacji konfliktu między dwoma potężnymi blokami międzynarodowymi. Wielka Brytania jest częścią „Zjednoczonych Stanów Europy”, które najwyraźniej obejmują Afrykę, Indie i Australię, natomiast „Imperium Stanów Atlantyckich” skupia Ameryki, Japonię i Chiny. W tym pre-orwellowskim społeczeństwie rządy komunikują się bezpośrednio z obywatelami za pomocą ogromnych ekranów i głośników, a przywódcy polityczni mogą natychmiast zmobilizować lotnictwo wojenne, w którym zarówno mężczyźni, jak i kobiety są gotowi do akcji.
Technologia przyszłości ma także swoje lżejsze oblicze – widać to w luksusowym londyńskim domu dr. Seymoura, szefa Ligi Pokoju. Jego córka Evelyn umawia się ze swoim chłopakiem Michaelem Deane’em przez wideotelefon. Kiedy przygotowuje się do wyjścia na tańce, następuje (zbędna) scena rozbierania – zaprezentowany zostaje nowoczesny prysznic, który myje i suszy, a bohaterka wkłada suknię z lamy w kolorze srebra, typowy wyznacznik wyobrażeń na temat przyszłości w latach 20. XX wieku. Olśniewające kostiumy zaprojektowane przez Gordona Conwaya miały oddać praktyczny charakter kobiecej garderoby w czasach równości płci – stylowe połączenie spódnic i pumpów świetnie sprawdzało się na parkiecie, gdzie tańczono Hesitation One-Step przy akompaniamencie zautomatyzowanej orkiestry.
Fabuła staje się poważniejsza, gdy poznajemy tajną grupę, która planuje wywołanie konfliktu między dwoma mocarstwami w celu zwiększenia sprzedaży broni. Przerażające konsekwencje eksplozji pociągu w tunelu pod kanałem La Manche oraz nalotu bombowego na Nowy Jork są mocno wyeksponowane przez reżysera Maurice’a Elveya. Możliwość wybuchu wojny totalnej dzieli pacyfistyczną Evelyn i jej ukochanego Michaela, dowódcę sił powietrznych – rozpoczyna się konflikt między kobietami i mężczyznami, a dr Seymour podejmuje drastyczne kroki, by zachować pokój.
Jak większość filmów z 1929 roku w Wielkiej Brytanii, Zdradę stanu nakręcono w wersji niemej i dźwiękowej – przy czym wersja niema uchodzi za bardziej wysmakowaną formalnie. Maurice Elvey przegrał wyścig o pierwszy brytyjski film w pełni dźwiękowy z Alfredem Hitchcockiem i jego Szantażem. Próbował to jednak nadrobić tym filmem science fiction z intrygującą stroną formalną, która od lat fascynuje widzów.
Oprac. Bryony Dixon
muzyka na żywo: Rysy
NIEDZIELA | 21 WRZEŚNIA | 20:00 | SALA STOLICA
wprowadzenie: Bryony Dikson (tłumaczenie: ANG / PL + PJM)