Nosferatu - symfonia grozy

(Nosferatu, eine Symphonie des Grauens)

Reż. Friedrich Wilhelm Murnau; scen. Henrik Galeen na podstawie powieści Dracula Brama Stokera; zdj. Fritz Arno Wagner

Prana-Film GmbH, Niemcy, 1922

Obsada: Max Schreck (hrabia Orlok), Greta Schröder (Ellen), Gustaw von Wangenheim (Hutter), Alexander Granach (Knock)

  DCP, 94’, kopia wirażowana, tablice/napisy: DE/PL, EN, źródło: Friedrich Wilhelm Murnau Stiftung

Wisburg, rok 1838. Thomas Hutter, pracownik agencji nieruchomości, zostaje wysłany do Transylwanii, by tam sfinalizować transakcję z tajemniczym hrabią Orlokiem. Związane z tą podróżą złe przeczucia jego żony Ellen wkrótce się potwierdzają…

Arcydzieło ery niemej i klasyka kina grozy, pierwszy (i dla wielu wciąż najlepszy) horror wampiryczny. Gatunkowy archetyp dający (dosłownie upiorny) początek galerii ekranowych wampirów. Ta wpisująca się w powojenne, niemieckie niepokoje – ale też odwołująca się do zwykłego ludzkiego lęku przed groźną, nieznaną siłą – historia istoty żywiącej się krwią i sprowadzającej zarazę (z greckiego Nosferatu to „niosący chorobę”) najczęściej odczytywana była jako metafora wszechogarniającego, dominującego nad dobrem zła. Widziano w niej też opowieść o miłości zakazanej i tej czystej, skłonnej do poświęceń, antysemicką propagandę i prorocze ostrzeżenie przed narodzinami nazistowskiego tyrana.         

Film często klasyfikowany jako ekspresjonistyczny, choć formą przekracza ramy nurtu: inspirowany XIX-wiecznym malarstwem romantycznym, znakomicie wykorzystujący dramaturgiczny potencjał krajobrazów (odbicie stanów emocjonalnych bohaterów) i nowatorski technicznie (słynna negatywowa scena przejazdu przez las).

Legenda kina z ikonicznymi ujęciami (cień Nosferatu), film obrosły legendą (Max Schreck jako prawdziwy wampir) i legendarny plagiat: scenariusz Henrika Galeena wykorzystywał – z małymi modyfikacjami i bez zakupu praw – powieść Brama Stokera Dracula (1897). Efekt: przegrany przez producenta proces z wdową po pisarzu, która, wobec jego niewypłacalności, zażądała zniszczenia negatywu i wszystkich kopii. Szczęśliwie niektóre ocalały i filmowa zaraza mogła się rozprzestrzeniać po świecie, czego skutkiem nieśmiertelność wampira jako bohatera (pop)kultury i liczne inspirowane Nosferatu (i Draculą) filmy.

Katarzyna Wajda

  Film zrekonstruowany i odrestaurowany w 2005 roku w oparciu o eksportowe kopie: dwie francuskie ze zbiorów Cinémathèque Française oraz czechosłowacką z kolekcji Bundesarchiv-Filmarchiv. Plansze zrekonstruowano na podstawie niekompletnej kopii niemieckiej.

  muzyka: Stefan Wesołowski

 CZWARTEK | 28 LISTOPADA | 20:30 | SALA STOLICA
wprowadzenie: Tomasz Kolankiewicz