Strona Filmoteki Narodowej

Alice Guy-Blaché

Cóż, to rzeczywiście pomysł typowy dla młodej dziewczyny. Możesz spróbować. Ale pod jednym warunkiem: nie wolno ci zaniedbać spraw biurowych. Tymi słowami Léon Gaumont odpowiedział swojej 23-letniej sekretarce Alice Guy, gdy ta poprosiła go o pozwolenie na „nakręcenie kilku scen”. W marcu 1895 roku, podczas zamkniętego pokazu kinematografu braci Lumière, Guy zrozumiała bowiem, że ruchome obrazy mogą nie tylko przedstawiać zastaną rzeczywistość, lecz także opowiadać historie zrodzone w wyobraźni. Te „kilka scen” to zrealizowana w 1896 roku Wróżka w kapuście – jeden z pierwszych filmów narracyjnych w historii kina. Film o magicznych narodzinach – w ogródku warzywnym elegancka kobieta wśród przesadnie dużych główek kapusty znajduje nagie, płaczące noworodki… Symboliczna wizytówka autorki dokonującej niemożliwego.

Alice Guy – pierwsza reżyserka na świecie. I najprawdopodobniej jedyna w okresie 1896–1906. Jej kariera trwała najdłużej ze wszystkich pionierów kina, do 1920 roku. W 1907 roku wyszła za mąż za Herberta Blaché, operatora jednego ze swoich filmów, i wraz z nim wyjechała do Stanów Zjednoczonych. W 1910 roku założyła studio produkcyjne Solax Company – znów jako pierwsza kobieta. Wyreżyserowała, wyprodukowała i/lub nadzorowała blisko 1000 filmów różnych gatunków, w tym obrazy barwione ręcznie, a także 150 filmów z zsynchronizowanym dźwiękiem (przy użyciu chronofonu Gaumonta). Do dziś zachowało się około 350 tytułów. Była scenarzystką, a także montażystką.

W filmografii Guy-Blaché szczególne miejsce zajmują m.in. Narodziny, życie i śmierć Chrystusa (1906) – półgodzinny, zrealizowany w 25 ujęciach, z ponad 300 statystami – czy A Fool and His Money (1912) – pierwszy film z wyłącznie czarnoskórymi aktorami, obsadzonymi wbrew rasowym stereotypom. Tworzyła filmy krytykujące system społeczny, ale i filmy akcji z bohaterkami w rolach głównych, miała doskonałe wyczucie komedii i kompozycji. Rozwijała się jako reżyserka. Tym bardziej zadziwia fakt, że po powrocie do Francji w 1922 roku, mimo wielu starań, nie udało jej się znów stanąć na planie.

Aktorom mówiła: Be natural [Bądźcie naturalni]. Być może także jako pierwsza zrozumiała, że film mimo podporządkowania technice pokazuje przecież człowieka w świecie, uwiecznia jego wygląd i gesty, a w końcu opowiada o nim historie – które choć wymyślone, muszą być podporządkowane prawdzie.

Na bohaterów Wróżki w kapuście Alice Guy wybrała kobietę i dzieci (pomysł typowy dla młodej dziewczyny?). Prezentowane filmy podążają tym tropem. (KKB)

Wróżka w kapuście
(La Fée aux choux) (Gaumont, Francja, 1901)

DCP, 1’; cz.-b.; źródło: Gaumont Pathé Archives

Wróżka magiczną różdżką rzuca czar na główki kapusty, by za chwilę, z wielką gracją, odnaleźć wśród nich noworodki. Remake niezachowanego filmu z 1896 roku. Zrealizowany w jednym ujęciu i na podstawie scenariusza, jeden z pierwszych filmów narracyjnych w historii kina.

Pani ma zachcianki
(Madame a des envies) (Gaumont, Francja, 1906)

DCP, 4’30”; cz.-b.; plansze: FR, napisy: PL, EN; źródło: Gaumont Pathé Archives

Ciężarna kobieta podczas rodzinnego spaceru ulega niecodziennym kaprysom. Film komediowy, zrealizowany w naturalnych plenerach, z interesująco wykorzystanymi zbliżeniami ukazującymi główną bohaterkę.Najprawdopodobniej pierwszy, którego narrację zbudowano właśnie wokół zbliżeń.

Skutki feminizmu
(Les résultats du féminisme) (Gaumont, Francja, 1906)

DCP, 7’40”; cz.-b.; źródło: Gaumont Pathé Archives

W utopijnym świecie role zostały odwrócone – mężczyźni zajmują się dziećmi i domem, a kobiety spędzają czas w barze. Filmowa satyra w karykaturalny sposób przedstawiają kwestię podziału ról społecznych i różnic między płciami.

Spadające liście
(Falling Leaves) (Solax Corp., USA, 1912)

Na podstawie opowiadania The Last Leaf O. Henry’ego
obsada: Blanche Cornwall (pani Thompson), Mace Greenleaf (doktor Earl Headley), Marian Swayne (Winifred Thompson), Magda Foy (Trixie Thompson), Darwin Karr (pan Thompson)

DCP, 12’40”; cz.-b., tinta; plansze: EN, napisy: PL; źródło: Library of Congress

Winifreda choruje na gruźlicę i według lekarza umrze, gdy spadnie ostatni liść. Jej młodsza siostra Trixie próbuje zatrzymać czas. Pełen liryzmu dramat z Magdą Foy, dziecięcą gwiazdą wytwórni Solax. W roli jej matki wystąpiła Blanche Cornwall, czołowa aktorka studia.

Zamerykanizowany
(Making an American Citizen) (Solax Corp., USA, 1912)

obsada: Lee Beggs (Ivan Orloff), Blanche Cornwall (żona Ivana)

DCP, 11’; tinta; plansze: FR, napisy: PL, EN; źródło: Lobster Films

Małżonkowie Orloff emigrują do Ameryki. Ivan, przyzwyczajony do traktowania żony jak popychadło, w nowym kraju otrzymuje życiową lekcję. Jego żona również. Komediodramat. Motyw emigracji potraktowany jest jako szersza metafora – Nowy Świat oznacza nowy początek i porzucenie świata starych wartości: relacja oparta na hierarchii musi ewoluować w stronę relacji opartej na równości.

Droga do domu
(Roads Lead Home) (Solax Corp., USA, 1913)

obsada: Blanche Cornwall (Grace Cummings), Darwin Karr (George Williams)

DCP, 10’35”; cz.-b.; plansze: EN, napisy: PL; źródło: Lobster Films

Zakochany mężczyzna zrywa kontakty z matką, aby móc poslubić ukochaną. Po kilku latach jego miłość do hazardu wydaje się wygrywać z tą do rodziny. Żona dokonuje wyboru. Melodramat z wysuniętą na pierwszy plan kobiecą bohaterką – nie tyle ponoszącą konsekwencje drogi wybranej przez męża, ile kształtującą własną.

Podrzutek z oceanu
(The Ocean Waif) (Golden Eagle Feature, USA, 1916)

obsada: Carlyle Blackwell (Ronald Roberts), Doris Kenyon (Millie Jessop), Edgar Norton (kamerdyner Hawkins), Fraunie Fraunholz (Sem), William Morris (Hy Jessop)

DCP, 38’30”; cz.-b., tinta; plansze: EN, napisy: PL; restauracja 2010; źródło: Library of Congress

Znany pisarz Ronald Roberts postanawia pracować nad nową książką w opuszczonej posiadłości. Nie wie jednak, że mieszka w niej ktoś jeszcze – Millie, uciekinierka, która ukrywa się przed brutalnym ojczymem. Jeden z dwóch filmów fabularnych reżyserki, które zachowały się do naszych czasów. Wyróżnia się tym, że po równo dzieli ekranowy czas na przedstawienie punktów widzenia głównych bohaterów, z zaledwie kilkoma fragmentami przeznaczonymi dla wszechwiedzącego narratora.

wprowadzenie do filmu: Iga Harasimowicz

sekcja: EMIGRANCI ZA KAMERĄ

muzyka: Aga Derlak