Menu Biuletynu Informacji
Od zniszczenia mostu kolejowego – wraz z pociągiem – w „Generale” (1926) po zawalenie się domu tuż obok niego w „Marynarzu słodkich wód” (1928), Buster Keaton robił wszystko, by zabawić publiczność. Podczas gdy jego postaci oddalały się z kamienną twarzą bez szwanku, aktor często odnosił ciężkie obrażenia. W swoim czwartym filmie pełnometrażowym „Sherlock Junior” (1924) gra kinooperatora, który zasypia i śni, że jest gwiazdą filmu o „detektywie – postrachu przestępców”. Scenariusz, będący nieprzerwaną feerią gagów i iluzji, dał Keatonowi szansę na wykonanie zapierających dech w piersiach akrobacji, z których jedna niemal kosztowała go życie.
Skacząc z dachu jadącego wagonu towarowego, chwyta linę – uwalniającą wodę z wieży ciśnień – i po niej zjeżdża. Podczas kręcenia ujęcia woda trysnęła z taką siłą, że Keaton puścił linę, został ciśnięty na tor i uderzył głową o szynę. Pomimo ogromnego bólu, zawsze profesjonalny 29-latek wstał, aby dokończyć scenę. Podczas okresowego badania lekarskiego 11 lat później prześwietlenie wykazało, że Keaton doznał pęknięcia kości szyjnych.
Pearl White, Tom Mix, Roscoe „Fatty” Arbuckle i Harold Lloyd należeli do tych gwiazd kina niemego, które nie korzystały z pomocy dublerów. Jednak Keaton w wyjątkowym stopniu gotów był ryzykować zdrowie i życie, aby prześcignąć samego siebie w każdym kolejnym filmie. Za młodu w wodewilu, w ramach rodzinnego przedsięwzięcia teatralnego, opracował repertuar sztuczek, dzięki którym był miotany po scenie w celu uzyskania efektu komicznego. Kiedy zwrócił się ku filmowi, połączył pracę kamery ze swoim komediowym wyczuciem czasu i gotowością do igrania z niebezpieczeństwem, zbliżając do akcji, tak że widzowie mogli poczuć zagrożenie aktora.
Keaton po raz pierwszy wkroczył na plan filmowy w 1917 roku w Comique Film Corporation Roscoe „Fatty’ego” Arbuckle’a. Kamera tak go zafrapowała, że zapytał, czy może zabrać ją do domu. Rozebrał ją na części, zbadał każdy element i zwrócił w pełni sprawną następnego ranka. Kiedy stanął przed kamerą, aby zadebiutować w filmie Arbuckle'a „Rzeźnik” (1917), dopiero zaczynał poznawać jej potencjał.
W Comique Keaton poznał autora gagów Clyde’a Bruckmana, który rozumiał podejście Keatona do komedii fizycznej, podsumowane w zwrocie „człowiek kontra maszyneria”. Obaj mężczyźni przez cztery, pięć dni w tygodniu układali skomplikowane akrobacje w domu Keatona. Stali się przyjaciółmi na całe życie, dzieląc słabość do kart i trunku. Bruckman, scenarzysta „Sherlocka Juniora” i reżyser „Generała” (1926), był kluczowym członkiem zespołu Keatona w latach 20. Pracował także z innymi legendami komedii, reżyserował Harolda Lloyda w „Welcome Danger” (1929) i W. C. Fieldsa w „The Fatal Glass of Beer” (1933), a także napisał dziesiątki gagów dla Three Stooges.
Keaton pracował jako niezależny twórca przez ponad 10 lat; zrealizował 19 krótkich metraży i 11 pełnych, zanim podpisał umowę z MGM w 1928 roku. Był przyzwyczajony do improwizowania gagów na podstawie zarysu scenariusza. Jednak wrażliwi na punkcie pieniędzy producenci MGM, którzy zajmowali się przejściem na film dźwiękowy, oczekiwali odpowiedzialności finansowej. Aktor Harold Goodwin wspomina iskrzenie między Keatonem i jego nowymi szefami na planie „Człowieka z kamerą”, pierwszego obrazu Keatona dla MGM. „Rodzi się sytuacja z komediowym potencjałem i [Keaton] chce z niej wycisnąć, co się da” – opowiadał w 1977 roku biografowi Keatona, Tomowi Dardisowi. „Grube ryby chcą wiedzieć, w jaki sposób mają kosztorysować, skoro nie trzymamy się scenariusza”. Mimo że „Człowiek z kamerą” okazał się przebojem późnej epoki kina niemego, MGM trzymało w ryzach rozrzutne nawyki Keatona. Obie strony nie były zadowolone ze współpracy, więc Keaton i MGM na pewien czas rozstali się w lutym 1933 roku.
W 1937 roku ponownie znalazł się na liście płac MGM, tym razem jako autor gagów. Przydzielony do filmu „Bracia Marx w cyrku” (1939) zawsze punktualny Keaton przybył o 8 rano, podczas gdy bracia zjawili się po obiedzie. Pomimo frustracji związanej z brakiem dyscypliny wśród swoich „pełnodźwiękowych” następców, Keaton pracował dla studia dorywczo jako konsultant komediowy do roku 1950, szkoląc takie gwiazdy komedii jak Red Skelton.
Bruckman i Keaton spotkali się ponownie na planie „Przybysza z Zachodu” (1939), pierwszego z 10 filmów dwurolkowych nakręconych dla Columbia Pictures. Większość krótkich metraży realizowana była z małym budżetem w ciągu trzech dni zdjęciowych. Keaton nie lubił tej serii, a krytycy uznali ją za najsłabszy punkt w jego karierze.
Depresja i alkoholizm wpłynęły na kariery zarówno Keatona, jak i Bruckmana. Pierwsze odejście Keatona z MGM zbiegło się z przykrym rozwodem z pierwszą żoną, przez co został niemal bez środków do życia. Picie Bruckmana zakończyło jego karierę reżyserską po tym, jak zniknął na cały tydzień podczas produkcji „The Man on the Flying Trapeze” (1935). Chociaż wciąż znajdował zatrudnienie jako autor, znany był z powielania własnych gagów. W 1942 roku Harold Lloyd, który zachował prawa do swoich filmów, pozwał Columbia Pictures, oskarżając Bruckmana o ściąganie pomysłów z „Movie Crazy” i „Niech żyje sport!” (1925) w dwóch krótkich metrażach Three Stooges.
Lloyd, jak na ironię, stał się wybawcą zarówno Bruckmana, jak i Keatona, podpowiadając agentowi Benowi Pearsonowi, że komedia fizyczna Keatona świetnie nadaje się do telewizji. Pearson udał się do Bruckmana, prosząc o podsunięcie pomysłu Keatonowi. W efekcie powstał „The Buster Keaton Show”, do którego Bruckman pisał skecze, a Keaton odgrywał je przed publicznością. Program był transmitowany na żywo przez 17 tygodni w 1950 roku. Trzynaście odcinków drugiej serii, „Life with Buster Keaton”, zostało zrealizowanych w 1951 roku na taśmie filmowej i nadawano je w całym kraju. Użycie taśmy wyeliminowało jednak udział publiczności w studio i Keatonowi szybko się ten program znudził. Skupił się na gościnnych występach w innych programach i reklamach.
Bruckman zaś znalazł na małym ekranie inną pracę dzięki gwiazdom Hollywoodu, które zainteresował potencjał telewizji, takim jak Abbott i Costello. Niestety, powielanie tam przez Bruckmana pewnych sprawdzonych pomysłów spowodowało kolejne pozwy ze strony Lloyda, a porażka w sądzie ostatecznie zakończyła jego karierę filmową. W 1955 roku w toalecie restauracji Bruckman zastrzelił się z pistoletu, który wcześniej pożyczył od Keatona.
Keaton był wstrząśnięty samobójstwem Bruckmana. Jego przyjaciel był ostatnim łącznikiem z jego ekipą z ery niemej. Dochodzenie policyjne jeszcze bardziej nim wstrząsnęło, a na dodatek tego samego roku zmarła jego matka Myra. Zrozpaczony i mocno pijący Keaton trafił do szpitala z pęknięciem przełyku. Wyzdrowiał, ale skutki alkoholizmu i uszkodzeń ciała z lat kaskaderki zebrały swoje żniwo.
W Hollywood było powszechnie wiadomo, że dublerzy Bustera Keatona nie mieli na planie wiele do roboty poza obserwowaniem jego pracy. Kiedy Keaton w wieku 71 lat zrealizował swój ostatni film fabularny, „Zabawna historia wydarzyła się w drodze na forum” (1966), kaskader Mick Dillon został zatrudniony do dublowania biegania, którego wymagano od postaci Keatona, Erroniusa. Kilka lat po śmierci Keatona w 1966 roku Dillon, zakłopotany faktem bycia jedynym dublerem legendarnego aktora, ujawnił Marion Meade, że Keaton nie był w stanie wykonać wielu prostych zadań. Dillon przypomniał pewne cudowne zdarzenie, kiedy Keaton kręcił w zbliżeniu scenę biegu i zaskoczył wszystkich, wykonując jedną ze swoich sławnych wywrotek po zderzeniu z drzewem. Nie doznawszy szwanku po prostu wstał i poszedł dalej.
David Johansson
Tłumaczenie: Antoni Beksiak
